Pages

zondag 19 augustus 2012

Stembreken: heeft het effect?


Wederom komt G500 met een nieuw idee: Stembreken. In plaats van het kiezen van één partij, zou je door het 'breken' van je stem meerdere partijen kunnen steunen. Op die manier komt de coalitie van je keuze dichterbij, zo hopen de makers. Omdat we in het stemhokje natuurlijk maar één hokje rood mogen maken, is stembreken alleen mogelijk door afspraken te maken. Als drie mensen graag voor zowel CDA als D66 als VVD willen stemmen, spreken ze af dat elk van hen op één van die partijen stemt. De Stembreker doet zoiets in het groot. Dat klinkt interessant, maar zou het ook werken?

Het idee dat mensen hun stemmen zouden verdelen in plaats van een enkele stem op een partij uit te brengen, is niet nieuw. Sterker nog, in de peilingen van Synovate en De Stemming/EenVandaag wordt aan deelnemers gevraagd om precies dat te doen: het verdelen van 5 of 10 stemmen over partijen. Je mag alle stemmen aan één partij geven of de stemmen verdelen. Een soort stembreken dus.

De verdeling van deze gebroken stemmen in De Stemming is online terug te vinden. In de laatste editie maakte 49% van de respondenten gebruik van de mogelijkheid om hun stem te breken, een flink percentage. Dat leidt echter niet tot grote verschuivingen in de uitslag (zie onderstaande figuur). Het verschil is dat de twee grote partijen 1 tot 2 procentpunt inleveren en de meeste kleinere partijen zouden profiteren als mensen ook daadwerkelijk vijf stemmen hebben gehad. GroenLinks zou daar op dit moment het meeste van profiteren (0,9 procentpunt): blijkbaar zijn er nog veel GroenLinks-sympathisanten die wel een paar van hun vijf stemmen aan GroenLinks geven, maar geen meerderheid.

Vergelijking van de normale uitslag van De Stemming (gebaseerd op de eerste voorkeur) en de uitslag als iedereen vijf stemmen zou mogen uitbrengen.

Deze patronen suggereren dat het belangrijkste effect van het stemmenbreken vooralsnog zou zijn dat kleinere partijen er iets op vooruit gaan. Het is niet evident dat bepaalde coalities zouden winnen of verliezen. Als stembreken succesvol de coalitievorming zou willen beïnvloeden, zouden meer mensen met die coalitievoorkeur in het achterhoofd hun stem moeten breken (en over meer partijen, want naar ik begrijp breken velen hun stem in tweeën bij De Stemming). Zelfs dan is de vraag of het een succesvolle strategie zal zijn, omdat velen tegenovergestelde coalitievoorkeuren hebben. De Stembreker is een interessant experiment, maar de kans dat het effectief zal zijn, lijkt beperkt.

8 opmerkingen:

  1. Fraai verhaal.

    G500 beweert zelf dat het stembreek-gebeuren voor een verschuiving van 20 zetels kan zorgen. G500 zei er niet bij of dit verschuivingen zijn die elkaar grotendeels weer teniet doen (bijv 4 zetels van SP naar PvdA en 3 zetels van PvdA naar SP, kan gezien worden als 7 zetels verschuiving al is het netto effect 1). In de eerste DWDD-uitzending krijgt Sywert geloof ik weer zendtijd om een en ander uit de doeken te doen.

    Overigens denk ik dat het effect van het stembreken vooral zit in de individuele ervaring: als je hevig twijfelt tussen twee partijen is het fijn voor de innerlijke gemoedstoestand om je stem te kunnen verdelen, of dat nou verder effect heeft of niet. Dat je niet zeker weet of je mede-stembrekers zich ook daadwerkelijk aan de afspraken houden, lijkt me dan weer een heel stuk minder prettig voor de innerlijke gemoedstoestand, maar dat terzijde.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Het lijkt erop dat het delen van een stem voornamelijk de horse race tussen SP en VVD beinvloed omdat mensen dan blijkbaar een deel van hun stem aan de grootste partij in hun ideologische blok geven en een deel aan een kleinere partij die wellicht dichter bij hun echte voorkeuren staat. Wat dat betreft hebben dergelijke methodes volgens mij wel veel weg van single transferable vote, maar de effecten zijn inderdaad tamelijk marginaal...

    Hoe dan ook, goed stuk (zoals altijd he)...

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Mooie analyse, en verder ben ik het eens met Johannes dat de belangrijkste winst van stembreken 'm zit in de individuele ervaring. Overigens is dat geen gering voordeel; nu er steeds meer zwevende kiezers zijn met soms contradictoire voorkeuren (voor mijzelf bv. VVD, PVV, D66; de laatste twee bijten elkaar) maakt dat kiezen voor veel mensen niet alleen gemakkelijker, maar ook aantrekkelijker.

    Desondanks vind ik de verschuiving van grote naar kleine partijen een goed argument tegen het stembreken. De facilitatie van individuele twijfel resulteert in collectieve twijfel als op deze manier nog lastiger coalities te vormen zijn. M.a.w., het land wordt minder bestuurbaar.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Evert, één van de voornaamste functies van politieke partijen is het aanbieden van een 'consistente' maatschappijvisie met bijbehorende keuzes en afwegingen. Het stemmen op één partij dwingt kiezers in enige mate om die consistentie over te nemen in hun eigen standpunten. Mijn vrees is dat het delen van stemmen leidt tot ideologische luiheid (for lack of a better word) waardoor men gaat cherrypicken mbt standpunten zonder de gevolgen ervan door te denken.

      Verwijderen
  4. Beste Armen, het idee dat een politieke partij vooral een (inherente) ideologie (of maatschappijvisie) voorstaat, daar kan ik wel in meegaan, maar je zou een politieke partij ook kunnen zien als het verlengstuk van een groep mensen in de samenleving die gemeenschappelijke belangen hebben. Zo richt D66 zich erg op onderwijs en academici, de VVD zich op ZZP-ers en de PvdA op blue collar workers. Etcetera. Veel mensen passen niet meer zo in een hokje, wat hun versnippering in voorkeuren heel begrijpelijk maakt.

    Hoe dan ook; in een democratie is het niet aan het systeem om de voorkeuren van burgers te stroomlijnen, maar aan het systeem om die voorkeuren zo nauwgezet mogelijk te vertalen in bestuur en beleid. De burger is meester, de overheid is slaaf. Wat dat betreft vind ik het stembreken wel elegant, juist omdat het kiezers niet dwingt tot simplificaties maar ze de mogelijkheid geeft een gebalanceerd wensenpakket neer te leggen. (En ook bij het stemmen op één partij wordt zelden gedwongen over gevolgen na te denken -- zie de ontwikkeling van de staatsschuld, bijvoorbeeld.) Voorlopig blijf ik enkel om praktische redenen tegen!

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Laten we wel wezen. Het stembreken is een manier om zonder staatkundige wijzigingen meer je opvattingen in je stem tot uitdrukking te laten komen.
    Creatief bedacht om de discussie lekker los te maken.
    Echt wezenlijk verandering zou het stemmen voor een bepaalde coalitie zijn. (persoonlijke voorkeur voor een progressieve coalitie zoals paars plus of Kunduz coalitie) In mijn beleving zijn de politieke partijen aan zet om hun voorkeuren voor de coalitie vooraf kenbaar te maken.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Misschien moeten we maar een coalitiestem krijgen....na of bij de verkiezingen gelijk je favoriete coalitie aangeven.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Het stembreken geeft wel meer legitimeit aan de kamer maar zou misschien wel verder moeten worden door gevoerd. nl. stemmen per thema. Dus volksgezondheid stem je voor de SP, financien CDA, etc. Daarmee geeft de kiezer tevens de agenda voor de coalitiebesprekingen mee. Zijn we ook wat sneller door die informatie en formatie heen.

    BeantwoordenVerwijderen