Stembreken: heeft het effect?

Wederom komt G500 met een nieuw idee: Stembreken. In plaats van het kiezen van één partij, zou je door het 'breken' van je stem meerdere partijen kunnen steunen. Op die manier komt de coalitie van je keuze dichterbij, zo hopen de makers. Omdat we in het stemhokje natuurlijk maar één hokje rood mogen maken, is stembreken alleen mogelijk door afspraken te maken. Als drie mensen graag voor zowel CDA als D66 als VVD willen stemmen, spreken ze af dat elk van hen op één van die partijen stemt. De Stembreker doet zoiets in het groot. Dat klinkt interessant, maar zou het ook werken?

Het idee dat mensen hun stemmen zouden verdelen in plaats van een enkele stem op een partij uit te brengen, is niet nieuw. Sterker nog, in de peilingen van Synovate en De Stemming/EenVandaag wordt aan deelnemers gevraagd om precies dat te doen: het verdelen van 5 of 10 stemmen over partijen. Je mag alle stemmen aan één partij geven of de stemmen verdelen. Een soort stembreken dus.

De verdeling van deze gebroken stemmen in De Stemming is online terug te vinden. In de laatste editie maakte 49% van de respondenten gebruik van de mogelijkheid om hun stem te breken, een flink percentage. Dat leidt echter niet tot grote verschuivingen in de uitslag (zie onderstaande figuur). Het verschil is dat de twee grote partijen 1 tot 2 procentpunt inleveren en de meeste kleinere partijen zouden profiteren als mensen ook daadwerkelijk vijf stemmen hebben gehad. GroenLinks zou daar op dit moment het meeste van profiteren (0,9 procentpunt): blijkbaar zijn er nog veel GroenLinks-sympathisanten die wel een paar van hun vijf stemmen aan GroenLinks geven, maar geen meerderheid.

Vergelijking van de normale uitslag van De Stemming (gebaseerd op de eerste voorkeur) en de uitslag als iedereen vijf stemmen zou mogen uitbrengen.

Deze patronen suggereren dat het belangrijkste effect van het stemmenbreken vooralsnog zou zijn dat kleinere partijen er iets op vooruit gaan. Het is niet evident dat bepaalde coalities zouden winnen of verliezen. Als stembreken succesvol de coalitievorming zou willen beïnvloeden, zouden meer mensen met die coalitievoorkeur in het achterhoofd hun stem moeten breken (en over meer partijen, want naar ik begrijp breken velen hun stem in tweeën bij De Stemming). Zelfs dan is de vraag of het een succesvolle strategie zal zijn, omdat velen tegenovergestelde coalitievoorkeuren hebben. De Stembreker is een interessant experiment, maar de kans dat het effectief zal zijn, lijkt beperkt.