Dat er nu geen verkiezingen zijn, is voor VVD en PvdA een schrale troost. Want al doen peilingen er, zeker nu, niet direct toe, het regeert toch even lekkerder met electorale wind mee. De fictieve terugval van VVD en PvdA gaat gepaard met een stijging van de grootste oppositiepartijen. Elke grotere partij kan in recente peilingen op zo’n 20 zetels rekenen. Een versplinterd partijlandschap mag je wel zeggen.
Hoewel zo’n versnipperd beeld zorgelijk kan zijn – het is dan immers lastig om een regering te vormen – is er geen acuut probleem. Herinnert u zich de analisten die met gefronste wenkbrauwen vertelden dat er na de verkiezingen van september 2012 waarschijnlijk een kabinet van vier of meer partijen zou moeten komen? Instabiel en onregeerbaar, zo was de vrees. Het liep net even anders.
 |
| Effectief aantal partijen in Nederland volgens Golosov-index Gegevens: Peilingwijzer en verkiezingsuitslagen 2010/2012 |
Je kunt dit mooi in kaart brengen, door het effectief aantal partijen te berekenen aan de hand van de verkiezingsuitslagen en peilingen. Het effectief aantal partijen is een door politicologen gebruikte maat om aan te geven hoe veel (relevante) partijen er in een partijsysteem zijn. Als er drie even grote partijen zijn, zal het effectief aantal partijen gelijk zijn aan 3. Is er een grote partij (50%) en twee kleinere (elk 25%) dan is het effectief aantal partijen 2,14. Sinds de verkiezingen van 2010 was er in de peilingen ruwweg een toename van het fictieve aantal partijen te zien, met een hoogtepunt van 7,6 in mei 2012. Daarna nam het effectief aantal partijen snel af: bij de verkiezingen stond de indicator op 5,5. Een verschil van 2 partijen – en het verschil tussen een moeilijke formatie met minimaal 4 partijen en een snelle coalitievorming met slechts twee partners.
Sinds de bekendmaking van het regeerakkoord zien we weer een snelle stijging van de versnippering van het politieke landschap; een gevolg van de terugval van VVD en PvdA. Het effectief aantal partijen staat nu op 8, hoger dan in mei en veel hoger dan op 12 september. Maar bedenk dat zogenoemde ‘strategische kiezers’ nu geen reden hebben om op de grote partijen te 'stemmen'. Het is dus goed mogelijk dat, als er weer verkiezingen zijn, mede door dit soort kiesgedrag de versplintering uiteindelijk zal meevallen.
Zou het zo zijn dat bij verkiezingen het effectieve aantal partijen altijd lager is dan in peilingen? Bij verkiezingen zouden mensen misschien eerder geneigd zijn om strategisch te stemmen (op een grote partij). Terwijl het in peilingen zonder verkiezingen op komst het lastig is om een 'strategie' te bepalen. Dit zou moeten leiden tot een lagere aantal partijen rond verkiezingen.
BeantwoordenVerwijderen